Nagroda MEiN dla prof. dr hab. Lechosława Latos-Grażyńskiego
Z wielką radością informujemy, że prof. dr hab. Lechosław Latos-Grażyński został laureatem Nagrody Ministra Edukacji i Nauki za całokształt dorobku naukowego.
Nagroda Ministra Edukacji i Nauki za całokształt dorobku naukowego to prestiżowe wyróżnienie, którym nagradzani są wybitni polscy uczeni za swoją wieloletnią działalność naukową, dydaktyczną oraz organizacyjną. Laureatami Nagrody zostają osoby, które w trakcie kariery zawodowej nie tylko wykreowały oryginalne obszary badawcze, ale wykazały się również zaangażowaniem w sprawowanie opieki naukowej nad młodą kadrą, upowszechniały wiedzę, rozwijały współpracę międzynarodową oraz zarządzały instytucjami naukowymi.
W tym roku do grona laureatów tego ważnego wyróżnienia dołączył profesor Lechosław Latos-Grażyński.
Prof. dr hab. Lechosław Latos-Grażyński jest kierownikiem Zakładu Chemii Organicznej oraz Zespołu Chemii Porfiryn i Metaloporfiryn działającego od 1990 roku na Wydziale Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego. Prof. Latos-Grażyński od początku swojej kariery naukowej jest związany z Wydziałem Chemii, gdzie ukończył studia i uzyskał stopnie doktora (w 1978 r.), doktora habilitowanego (w 1986 r.) oraz tytuł profesora (w 1991 r.). Profesor Latos-Grażyński został w 2004 roku wybrany na członka korespondenta, a w 2016 roku na członka rzeczywistego Polskiej Akademii Nauk.
Znakomitą część wybitnej twórczości naukowej profesora Latos-Grażyńskiego stanowią badania dotyczące chemii porfiryn i metaloporfiryn. Jego nazwisko i wkład w rozpoznanie chemii układów tetrapirolowych są znane w świecie zarówno chemików organików jak i nieorganików. Jest współautorem 280 prac opublikowanych w renomowanych czasopismach naukowych o bardzo wysokim współczynniku wpływu, takich jak Angewandte Chemie, Journal of the American Chemical Society, Chemistry – A European Journal, Journal of Organic Chemistry oraz Inorganic Chemistry, Chemical Reviews czy Chemical Society Reviews. Wiele z tych prac na stałe weszło do kanonu chemii porfiryn i ich kompleksów z metalami. Świadczy o tym m.in. fakt bardzo częstego cytowania prac jego autorstwa w literaturze naukowej. Całkowita liczba cytowań tych prac wynosi 12323, a ich współczynnik Hirscha 57. Publikacja dotycząca syntezy N-odwróconej porfiryny cytowana była blisko 600 razy, a dwadzieścia innych prac, ponad 100 razy.
Zainteresowania naukowe prof. Latos-Grażyńskiego związane są z chemią porfiryn i metaloporfiryn, chemią bionieorganiczną i spektroskopią jądrowego rezonansu magnetycznego układów paramagnetycznych. Ważną rolę w jego pracy badawczej odgrywała współpraca z profesorem Alanem Balchem i profesorem Gerdem La Marem pracującymi na Wydziale Chemii Uniwersytetu Kalifornijskiego w Davis, na którym prof. Latos-Grażyński spędził w sumie ponad cztery lata.
Działalność badawcza Profesora jednoznacznie kojarzy się z chemią porfiryn, ich izomerów, a także analogów o skurczonym i rozszerzonym pierścieniu makrocyklicznym. Niezwykle oryginalne idee prof. Latos-Grażyńskiego oraz jego bardzo liczne prace w tym obszarze plasują go w gronie ojców-założycieli współczesnej szkoły chemii porfirynoidów, czyli związków porfirynopodobnych.
Na zdjęciu: Zespół Chemii Porfiryn i Metaloporfiryn w 2019 roku.
Odkrycia prof. Latos-Grażyńskiego, w tym między innymi identyfikacja odwróconej porfiryny oraz szafiryny wśród produktów stochastycznej kondensacji Rothemunda, doprowadziły do zmiany paradygmatu uprzednio przyjętego dla tej dziedziny chemii, wg którego jedynie makrocykl tetrapirolowy jest stabilny i może być wydajnie otrzymywany. Obecnie znanych jest wiele rozszerzonych i skurczonych porfiryn o niezwykłych strukturach, topologiach i właściwościach magnetycznych oraz koordynacyjnych, ale ich uzyskanie nie byłoby możliwe bez zmiany powszechnie przyjętego sposobu myślenia o układach oligopirolowych.
Badania prof. Latos-Grażyńskiego weszły do kanonu światowej literatury naukowej, a on sam był wielokrotnie nagradzany prestiżowymi wyróżnieniami. W roku 1998 wkład prof. Latos-Grażyńskiego w rozwój polskiej nauki został uhonorowany nagrodą Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w dziedzinie nauk ścisłych. Otrzymał również prestiżowe Subsydium dla Uczonych w dziedzinie nauk ścisłych (2000‒2002) przyznane przez tę Fundację.
W roku 2000 uzyskał nagrodę im. Marii Skłodowskiej-Curie PAN za serię prac zatytułowaną: „Porfiryny, metaloporfiryny i ich heteropochodne o szczególnej strukturze molekularnej i elektronowej”. Profesor Latos-Grażyński został uhonorowany także przez społeczność międzynarodową przyznanymi wyróżnieniami: Alexander von Humboldt Research Award (2005) oraz Japan Society for the Promotion of Science Invitation Fellowship for Research in Japan (2010). W roku 2014 Polskie Towarzystwo Chemiczne nagrodziło dokonania prof. Latos-Grażyńskiego medalem im. Jędrzeja Śniadeckiego przyznawanym za wybitne osiągnięcia naukowe o światowym znaczeniu w chemii.
Profesor Latos-Grażyński wygłosił liczne wykłady na zaproszenie na międzynarodowych konferencjach i podczas wizyt w uczelniach ze światowej czołówki, m. in. w Japonii, Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych.
Społeczność Wydziału Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego składa Laureatowi serdeczne gratulacje, łącząc najszczersze wyrazy uznania wobec jego pracy i życząc kolejnych sukcesów.
opracowanie: prof. dr hab. Piotr Chmielewski, dr Karolina Hurej, dr Bartosz Szyszko
Więcej informacji o zainteresowaniach naukowych prof. Latos-Grażyńskiego